کد مطلب:45655 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:36

گنجینه پرسمان » سياست و حكومت

چرا حكومت ما شورايي اداره نمي شود؟

ر ابتدا لازم است تا بين دو نوع استفاده از واژه «شورا» تفكيك قائل شد ؛ زيرا گاهي اين واژه در فرايند تصميم گيري مورد استفاده قرار مي گيرد قرآن كريم مي فرمايد: {A{/Bوَ اَلَّذِينَ اِسْتَجابُوا لِرَبِّهِمْ وَ أَقامُوا اَلصَّلاةَ وَ أَمْرُهُمْ شُوري بَيْنَهُمْ وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ يُنْفِقُونَ وَ اَلَّذِينَ إِذا أَصابَهُمُ اَلْبَغْيُ هُمْ يَنْتَصِرُونَ {w1-22w}{I42:39-38I}/}A} {V(شوري، آيه 38)V} در بعضي موارد نيز در فرايند رهبري و اداره حكومت مورد استفاده قرار مي گيرد چنانچه مراد از رهبري شورايي در ادبيات سياسي همين مطلب است در پاسخ شما نيز گفتني است كه انجام دادن كارها به صورت شور و مشورت و تصميم گيري كارشناسانه امري پسنديده، معقول و مورد تأييد اسلام و قانون اساسي ايران است اما با دقت در دلايل عقلي و نقلي مسأله شورا، به خوبي روشن مي شود كه انجام شورايي كارها هرگز بدين معنا نيست كه شورا در همه مراحل حتي در مرحله اظهار نظر قطعي و تصميم گيري در سطح كلان پسنديده و معقول است ؛ بلكه مراد اين است كه كارها به وسيله عقل جمعي مسلمانان و تحقيق و مشورت مورد بررسي وارزيابي قرار گيرد و براي تصميم گيري نهايي به مركز احياي آن ارائه شود ؛ نه اين كه همه اعضاي طرف مشورت در اين مرحله نيز نظر دهند اين كار به دلايل زير مردود و ناممكن است: 1- شيوه رهبري شورايي در آيات و روايات مورد تأييد قرار نگرفته است. خداوند پس از اين كه پيامبر را به مشورت سفارش كرد؛ مي فرمايد: {A{/Bفَإِذا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَي اَللَّهِ {w25-29w}{I3:159I}/}A} {V(سوره آل عمران، آيه 15) V}اين عبارت به صراحت دلالت مي كند كه تصميم نهايي با خود پيامبر است آن حضرت بايد حرف آخر را بزند. در روايات نيز شيوه رهبري شورايي مورد تأييد قرار نگرفته است امام هشتم در پاسخ پرسش اين كه چرا امام و رهبري بايد يكي باشد و نمي تواند متعدد باشد؟ مي فرمايد: «(اين امر) دلايلي دارد (از جمله اين كه) يك امام و رهبر تدابير گوناگون ندارد ؛ ولي دو نفر يا بيشتر نمي توانند در همه امور باهم اتفاق نظر داشته باشند و ما هيچ دو نفري را نمي شناسيم كه در تدبير و انديشه يكسان باشند حال اگر اطاعت از هر دو نفر لازم باشد و هر دو اختلاف نظر داشته باشند مشاجره و فساد به جامعه راه مي يابد و اگر از يكي تبعيت شود و از ديگري نشود همه مردم به معصيت ونافرماني دچار خواهند شد ؛ چون فرض اين است كه هر دو رهبر واجب الاطلاعه هستند ديگر اين كه اگر گفته شود فرمان هاي آن كسي مقدم است كه در حكم پيشي گرفته باشد با فرض اين كه هر دو براي رهبري صلاحيت ذاتي دارند اين ترجيح بدون دليل و ملاك شرعي خواهد بود و اگر در صورت اختلاف نظر بگوييم هر دو ساكت باشند و حكم صادر نكنند تا كشمكش ودرگيري ايجاد نشود بايد گفت به ناچار يكي از آنها كه حق مي گويد با سكوتش حكم خدا و حدود الهي را مسكوت و معطل گذاشته است و اين كار بس ناپسند و حرام است. {V(عيون اخبارالرضا، شيخ ابي جعفر صدوق، ج 2، ص 100-99)V} 2- در سيره انبياء و اوليا نيز نه تنها شيوه رهبري شورايي را سراغ نداريم بلكه شاهد وحدت رهبري هستيم ؛ يعني با اين كه در بسياري از دوران شاهد وجود چندين پيامبر در يك زمان هستيم ولي رهبري با يكي بوده و بقيه از او پيروي مي نمايند در زمان ائمه(ع) نيز چنين بوده كه پيوسته امام معصوم واحدي در يك زمان امامت مي كرد هر چند امام ديگري با او نبوده است مانند امام حسين(ع) در زمان امام حسن(ع). 3- روش رهبري جمعي و شورايي در امور اجرايي در تاريخ كشورها بسيار كم بوده است. در آن موارد اندك هم، موقتي بوده و به محض اين كه رهبر مقتدري سر كار مي آمد كار حكومت و رهبري به او واگذار مي شد. در قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران نيز تشكيل شوراي رهبري در زمان فقدان رهبر اعم از فوت، بيماري يا حادثه ديگري به صورت موقت تا انتخاب رهبر جديد يا بهبود رهبر قبلي و به دست آوردن شرايط پيش بيني شده است. 4- عقل و منطق نيز مؤيد رهبري واحد است نه رهبري جمعي و شورايي زيرا اگر امر تصميم گيري نهايي به جمع واگذار شود چه بسا اداره امور سياسي نظام مختل و اوضاع نابسامان مي شود در برخي مواقع اكثريت قاطع بر يك رأي اجتماع نكنند و هر كدام رأيي غير از ديگري داشته باشند در چنين صورتي ممكن است فاجعه اي انساني به وجود آمده و اوضاع بي نظم شود (مثل اوضاع افغانستان و كامبوج). حضرت امام(ره) در اواخر عمر شريف خود به شوراي بازنگري قانون اساسي دستور داد طرح شورايي رهبري نظام را از قانون اساسي حذف و به جاي آن رهبري فردي را جايگزين كنند بنابراين شورا در نظام اسلامي به عنوان بازوي متفكر مديريت و رهبري عمل مي كند هرگز نبايد اصل مديريت و رهبري جامعه به شورا واگذار شود. حال روشن مي شود كه نه در زمان پيامبر(ص) و نه در زمان امام علي(ع) مديريت جامعه هرگز شورايي نبوده است البته اصل مهم شورا در اسلام به خصوص نظام اسلامي ايران شديداً مورد توجه قرار گرفته است و بر اين اساس نهادها و مجموعه هايي مانند شوراي عالي امنيت ملي مجمع تشخيص مصلحت نظام، مجلس شوراي اسلامي در قانون در نظر گرفته شده و اجرا مي گردد. {V(ر. ك نبي الله ابراهيم زاده، حاكميت ديني، ص 126)V}